W dniu 26 kwietnia 2012 r. została uroczyście otwarta Ekspozycja Historyczno - Dydaktyczna przy Górze Śmierci w Paszczynie, na obszarze byłego niemieckiego poligonu wojskowego Waffen SS "Truppenübungsplatz Heidelager" w Pustkowie.
Ekspozycja powstała dzięki inicjatywie władz Gminy Dębica i Wójta Stanisława Rokosza.
Została zatytułowana „Historia obozów pracy przymusowej w Pustkowie i Poligonu Waffen – SS Truppenübungsplatz Heidelager”.
Jej otwarcie zwieńczyło wspólny projekt Gmin Dębica i Gminy Ostrów „Park Historyczny – Blizna i Pustków – droga pamięci i pojednania”. Ceremonia rozpoczęła się odśpiewaniem Hymnu Państwowego. Po przywitaniu wszystkich zaproszonych gości i wystąpieniach: wójta Gminy Dębica Stanisława Rokosza, a także przedstawicieli władz wojewódzkich nastąpiła krótka część artystyczna w wykonaniu dzieci i młodzieży z Zespołu Szkół w Pustkowie – Osiedlu. W dalszej kolejności miał miejsce Apel Pamięci w asyście 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, poprowadzony przez porucznika Grzegorza Kokota. Głównym punktem uroczystości stała się modlitwa ekumeniczna reprezentantów różnych Kościołów i wyznań, zgromadzonych na Górze Śmierci, by pomodlić się za zmarłych i zamęczonych w obozach pracy przymusowej więźniów i jeńców wojennych. Modlili się wspólnie prof. Jonatan Webber z Żydowskiej Gminy Wyznaniowej Krakowa, ksiądz Dariusz Chwastek z Kościoła Ewangelicko – Augsburskiego, ksiądz biskup Marek Izdebski z Kościoła Ewangelicko – Reformowanego, ksiądz Grzegorz Nazar z Kościoła Grecko – Katolickiego oraz ksiądz dziekan Józef Hamiga z Kościoła Rzymsko – Katolickiego. Po zakończeniu modlitwy delegacje władz miasta i regionu złożyły wieńce i kwiaty pod Pomnikiem. Następnie wszyscy zaproszeni przeszli pod siedzibę Ekspozycji, by poprzez przecięcie biało – czerwonej szarfy dokonać uroczystego otwarcia.
Ekspozycja jest integralną częścią Europejskiego Centrum Pamięci i Pojednania, które znajduje się w strukturach Centrum Kultury i Bibliotek Gminy Dębica w Pustkowie-Osiedlu.
Nasza ekspozycja obrazuje historię i działanie obozów pracy przymusowej oraz poligonu wojskowego w kontekście historii całego powiatu dębickiego i jego mieszkańców w okresie II wojny światowej.
Na podstawie zachowanych dokumentów szacuje się, że w okresie funkcjonowania obozu, w latach 1940-1944, w wyniku biologicznego zagłady, egzekucji i śmierci przez rozstrzelanie zginęło tu ponad 15 000 osób (tj. 7500 Żydów, 5000 jeńców sowieckich i 2500 Polaków).
Siedzibą Ekspozycji są zrekonstruowane pod względem historycznym budynki: wartownia, wieże strażnicze, ogrodzenie z drutu kolczastego oraz barak żołnierski i barak więźniarski. W baraku żołnierskim i więźniarskim utworzono wystawy stałe. Wewnątrz baraków można zobaczyć oryginalne wyposażenie wnętrz oraz setki eksponatów i dokumentów związanych z historią dzisiejszych terenów gminy Dębica w okresie okupacji niemieckiej. Ważnym elementem wystawy są makiety głównych zabudowań poligonu i obozów pracy. Szczególnie istotną częścią Ekspozycji są aranżacje plastyczne poświęcone zagładzie więźniów, relacje "Historii Mówionej" oraz edukacyjne prezentacje multimedialne. Prezentowane eksponaty i dokumenty pochodzą ze zbiorów różnych instytucji, tj. Muzeum Regionalnego w Dębicy, Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie, Muzeum Pamięci Holokaustu Stanów Zjednoczonych, a także osób prywatnych.
Ekspozycja ma na celu upamiętnienie martyrologii i przypomnienie losów tysięcy ofiar więzionych w obozach pracy przymusowej w Pustkowie. Ma służyć nie tylko przekazywaniu wiedzy na temat tego co tutaj się wydarzyło, ale głównie ma wpływać na świadomość ludzi młodych, uczyć tolerancji i szacunku do życia drugiego człowieka. Ma nieść ze sobą przesłanie: Nigdy więcej wojny!
Za:
http://ecpip.pl/aktualnosci/aktualnosci-2012/60-uroczyste-otwarcie-ekspozycji-historyczno-dydaktycznej-przy-gorze-smierci.html
W 2020 roku Ekspozycji Historyczno - Dydaktycznej przy Górze Śmierci w Paszczynie mija 8 lat od jej utworzenia.